Μέρα που ναι σήμερα... με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσίων

 

Οι έντονες αντιδράσεις των πολιτών καταγράφονται
στην εφημερίδα τα ΝΈΑ

Στις 18 Απριλίου , Μεγάλη Παρασκευή στον τόπο μας ήταν η Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών, με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού αναφορικά με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το 1979-1980 έγινε μεγάλη αρχαιοκαπηλία στο προανακτορικό νεκροταφείο (3000-1800 π.Χ.) της Μονής Οδηγήτριας στα Αστερούσια. Η αρχαιολογική υπηρεσία δια της Νώτας Δημοπούλου ξεκίνησε ανασκαφή μετά την αρχική σύληση, αλλά τη διέκοψε λόγω χειμώνα. Η λαθρανασκαφή επαναλήφθηκε το χειμώνα και την άνοιξη του 1980. Τον Ιούλιο επαναλήφθηκε η ανασκαφή από τον αρχαιολόγο Αντώνη Βασιλάκη. 

Το 1991, το Μουσείο Γουλανδρή διοργάνωνε μια έκθεση με αρχαία εκθέματα που ανήκαν στην συλλογή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη(διέθετε άδεια συλλέκτη και ευρίσκοντο στην οικία του) και επιθυμούσε να εκτεθούν μαζί με αρχαιότητες από τον τάφο της Μεσαρας (που είπαμε παραπάνω).

Η συλλογή Μητσοτάκη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων

Η Οργανωτική Επιτροπή λοιπόν της έκθεσης, στέλνει  επιστολή στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και αιτείται την παραχώρηση των  αρχαιότητων (από τον συλημενο τάφο) της Μεσαράς για να εκτεθούν πλάι σε εκείνες της συλλογής Μητσοτάκη η οποία περιελάμβανε-παραδοξως- ευρήματα από τον ίδιο χώρο.

Η απαντηση ήταν αρνητική καθώς το Μουσείο θεωρούσε πως τα εκθέματα της συλλογής Μητσοτάκη, από τον ίδιο χώρο αποτελούσαν προϊόν αρχαίοκαπηλείας και θα έπρεπε να προβούν στις νόμιμες διαδικασίες.

Το 1994-επι ΠΑΣΟΚ- συστήθηκε επιτροπή αρχαιολογων, ώστε να διερευνήσει αν όντως η συλλογή Μητσοτάκη περιλαμβάνει αρχαία από τον τάφο της Μεσαράς.

Η επιτροπή μεταξύ των μελών της ήταν και η Μαρία Βλαζάκη και ο ανασκαφέας Αντώνης Βασιλάκης, βρίσκει τα αποδεικτικά στοιχεία , μεταξύ των οποίων ήταν μια χρυσή ταινία, η οποία ήταν η μισή στο μουσείο και υπόλοιπό της στη συλλογή Μητσοτάκη.

Σημειώνει το μέλος της επιτροπής Α. Βασιλάκης...

"Η επιτροπή από το Ηράκλειο πήγε στα Χανιά, όπου ήταν έφορος η κ. Βλαζάκη πήγαμε στα Χανιά μετά την αλλαγή της κυβέρνησης το 1993 (πήγαμε τον Γενάρη του 1994).

Στη βίλα της οικογένειας Μητσοτάκη, στο Ακρωτήρι, ανοίξαμε τα κιβώτια με τα συσκευασμένα αρχαία από την έκθεση στο Μουσείο Γουλανδρή.

Με εντολή της Μελίνας Μερκούρη, που είχε αναλάβει και πάλι υπουργός Πολιτισμού για μικρό διάστημα, μέχρι τον θάνατό της, και του Γενικού Γραμματέα ΥΠΠΟ το άνοιγμα των κιβωτίων έπρεπε να γίνει, όπως και έγινε, από επιτροπή.

Τότε απέδειξα οριστικά και με αδιάσειστα στοιχεία την αρχαιοκαπηλική προέλευση πολλών αρχαίων της Συλλογής.

Υπήρχαν κάποιοι που πίστευαν ότι εγώ έπραττα πολιτικά και όχι επιστημονικά και υπηρεσιακά, όπως είχα υποχρέωση από το νόμο ως δημόσιος λειτουργός και ως ανασκαφέας." 

Ξεσηκώνεται θόρυβος από το αποτέλεσμα της  επιτροπής, και ο  Κ. Μητσοτάκης, "αναγκάζεται "να δωρίσει τη συλλογή του στο κράτος, κρατώντας 27 στοιχεία μόνο για να διατηρήσει την άδεια του συλλογέα.

'Έθεσε όμως και όρους , όπως να εκτεθούν σε ιδιαίτερο χώρο του μουσείου Χανίων και να υπάρχει επιγραφή με το όνομά του.

Φωτογραφίες από την ανασκαφική έρευνα της Κ.Γ ΕΚΠΑ ΥΠΠΟ

Η συλλογή του είναι στο όνομα του ίδιου, της συζύγου του Μαρίκας και του γιου του Κυριάκου. 

Η συλλογή Μητσοτάκη, τα μισά ευρήματα από τον Μινωικό Τάφο
της Μονής Οδηγήτριας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων

Ο φάκελος της υπόθεσης αρχειοθετήθηκε στο Εφετείο Χανίων το 1994. 

Στα  εγκαίνια της έκθεσης, στο παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, το 2000, παρευρέθηκαν τρεις υπουργοί πολιτισμού κι ένας πρώην πρωθυπουργός. 

Ο Κ. Μητσοτάκης, η Ντόρα Μπακογιάννη, ο Θ. Πάγκαλος και ο Ευάγγελος Βενιζέλος. 

Ο Κ. Μητσοτάκης, περιχαρής δήλωνε. 

¨Θέλω να εκφράσω τη χαρά μου, γιατί η συλλογή μας γίνεται κτήμα του λαού των Χανίων και της Κρήτης.

Τη συλλογή αυτή δημιουργήσαμε η γυναίκα μου και εγώ με αγάπη και θυσίες, αλλά και με κόπο και θυσίες.

Δεν μπορώ να αποκρύψω ότι μας στοίχισε η συλλογή και πολλές πίκρες, γιατί δεχτήκαμε τελείως αδικαιολόγητες επιθέσεις, αλλά κλείνει αυτή η δυσάρεστη σελίδα της ελληνικής πολιτικής ζωής." 

Η συλλογή που περιήλθε στο κράτος, περιλαμβάνει 1.062 αρχαία αντικείμενα, τα οποία χρονολογούνται από το τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. μέχρι τον 3ο αιώνα μ.Χ.

Το μεγαλύτερο μέρος της προέρχεται από την Κρήτη και έχει εξακριβωθεί ότι πολλά από τα αντικείμενα προέρχονται από λαθρανασκαφές του 1979-1980 στην περιοχή της Μονής Οδηγήτριας.

Στο βιβλίο του Ανδρέα Αποστολίδη «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο Αρχαιοτήτων», Άγρα 2005, σ. 234-235, επιβεβαιώνεται ότι ο Αρχαιολόγος Α. Βασιλάκης ήταν ο πρώτος που κατήγγειλε, και μάλιστα σε επίσημο έγγραφο, από το 1991 (με κυβέρνηση Μητσοτάκη) ότι τα αρχαία του τότε πρωθυπουργού προέρχονταν από αρχαιοκαπηλία. 

Οι 2 επιστολές του ιδρύματος Γουλανδρή και η απάντηση. 

“1. Επιστολή Ντόλλης Γουλανδρή, 17-5-1991 

«Ντόλλη Γουλανδρή 

Κύριο Χ. Κριτζά, Έφορο των Αρχαιοτήτων

Διευθυντή Μουσείου Ηρακλείου 

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης προγραμματίζει το φθινόπωρο 1992 έκθεση της Συλλογής Κ. & Μ. Μητσοτάκη.

Επειδή μεγάλος αριθμός των αντικειμένων της Συλλογής προέρχεται από το τάφο της Οδηγήτριας, η Οργανωτική Επιτροπή διατύπωσε την ευχή να συνεκτεθούν και όσα αντικείμενα προέρχονται από τον ίδιο τάφο και βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Θα παρακαλούσα να μας γνωρίσετε, αν συμφωνείτε, προκειμένου να προβούμε στις σύννομες ενέργειες για την πραγματοποίηση της εν λόγω έκθεσης.

Επειδή τα αντικείμενα του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί και δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους, σε περίπτωση που αποδέχεσθε την πρόταση, παρακαλούμε να μας αποστείλετε σύντομο κατάλογο.

Είναι αυτονόητο ότι τα λήμματα θα γραφούν απο τον ανασκαφέα ή τον υπεύθυνο για τη δημοσίευση του τάφου. 

Με εκτίμηση

Ντόλλη Γουλανδρή» 

2. Επιστολή απάντηση Αντώνη Βασιλάκη(ο αρχαιολόγος που ανέσκαψε τον τάφο της Οδηγητρίας) 

Σύμφωνα με τον μείζονα αρχαιολογικό νόμο του ελληνικού κράτους του 1834, ότι οι αρχαιότητες στην Ελλάδα αποτελούν κρατική ιδιοκτησία,- άρα έκλεψαν το ελληνικό κράτος, η απάντηση ήταν: 

«Τον ακριβή αριθμό των αντικειμένων από την Οδηγήτρια που έχουν περιέλθει στη Συλλογή πρέπει  να τον πληροφορηθούμε εμείς, αντι να διερωτώνται ποιος είναι ο ακριβής αριθμός των αντικειμένων απο την ίδια θέση που βρίσκονται στο Μουσείο Ηρακλείου.

Ακόμη διαρωτώμαι μήπως η Εφορεία Αρχαιοτήτων αντί να απαντήσει απευθείας πρέπει να παραπέμψει το θέμα στην Κεντρική Υπηρεσία […] γιατί τα αντικείμενα που βρίσκονται στη Συλλογή είναι προϊόν λαθρανασκαφής και αρχαιοκαπηλίας στο ταφικό συγκρότημα, που έγιναν στο διάστημα Νοέμβριος 1979-Μαιος 1980, αλλά ίσως και πριν». 

-Τρια χρόνια πριν - τέτοιες μέρες - εγκαινιάστηκε το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο των Χανίων στην Χαλέπα.

Εκεί θαύμασαν όλοι, μαζί τους και οι "κτήτορες" της συλλογής τα προαναφερθέντα ευρήματα και προϊόντα παράνομου απόκτησης αλλά "νόμιμου κτήσης ".

Την δεκαετία του 90 υπήρξαν έντονες οι αντιδράσεις ακόμα και από το ζωντανό φοιτητικό κίνημα, για την νομιμότητα της συλλογής Μητσοτάκη, όπως φαίνεται και από την επιστολή που παραθέτουμε.

-Όλα τα  παραπάνω, θεωρήστε το και ωs ευχαριστήριο προs την ''Μεγάλη Φαμίλια'' για την επιστροφή  τηs οικογενειακήs  συλλογήs αρχαιοτήτων(η Μαρίκα Μητσοτάκη σε συνέντευξή τηs τo 1991 στην Μαρία Μπαλοδήμου  του Αντένα, είχε υποστηρίξει ότι τα είχε βρεί-τα αρχαιολογικά ευρήματα- η γιαγιά τηs η αγρότισα,σκάβονταs στα χωράφια τηs), στο ελληνικό κράτος. 

Ακόμη πιο ευγνώμονεs θα δηλώσουμε αν επιστραφεί και το ''ελληνικό κράτος ''που δυστυχώς φέρονται σαν να τους ανήκει  - επίσης - στην οικογενειακή συλλογή τους.

Οι αρχαιολόγοι Μαρία Βλαζάκη και Αντώνης Βασιλάκης

Το σκάνδαλο αυτό αποκαλύφθηκε από την Αγγελική Λεμπέση, τον Αντώνη Βασιλάκη και την Μαρία Βλαζάκη και τα άλλα μέλη της επιτροπής, με αποτέλεσμα τα μισά ευρήματα του Μινωικού Τάφου να βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων και τα άλλα μισά στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.