Όταν ο ταχυδρόμος σταμάτησε να χτυπάει το κουδούνι

 

Η εξαφάνιση του γραμματοκιβωτίου

Πριν από λίγες εβδομάδες, κατά τις εργασίες στην πολυκατοικία, το πρώτο που αφαιρέθηκε ήταν το γραμματοκιβώτιο. Ένα μεταλλικό κουτί που κάποτε φιλοξενούσε λογαριασμούς, κάρτες και ευχές. Τώρα υπάρχει μόνο μια τρύπα – και κανείς δεν το νοσταλγεί. Ακόμη και ο ταχυδρόμος αφήνει ό,τι έχει να παραδώσει κάτω από την πόρτα, χωρίς κουδούνισμα ή χαιρετισμό. Κάποτε, το κουδούνι του γραμματοκιβωτίου ήταν μια μικρή καθημερινή γιορτή – η επιστολή έφτανε, η επικοινωνία ζωντάνευε. Τώρα όλα γίνονται αθόρυβα, σχεδόν ανεπαίσθητα.

Ο Δεκέμβρης που χάθηκε

Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, τα ταχυδρομεία ζούσαν τον δικό τους «Δεκέμβρη». Κάρτες, ευχές, επιστολές, ουρές στην πόρτα. Η αναμονή είχε μια γλύκα: άνοιγες τον φάκελο αργά, απολαμβάνοντας την έκπληξη ή το μήνυμα από κάποιον που σε θυμήθηκε. Σήμερα, μόνο οι πιο παραδοσιακοί συνεχίζουν να στέλνουν χαρτί. Οι υπόλοιποι περιοριζόμαστε σε ένα emoji ή αφήνουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει για εμάς. Το γράψιμο με το χέρι, κάποτε καθημερινή δεξιότητα, έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Τα στυλό σκονίζονται στα συρτάρια, τα τετράδια μένουν αχρησιμοποίητα, και οι νεότεροι στρέφονται κατευθείαν στο κινητό.

Η αργή εξαφάνιση της αλληλογραφίας

Η αλληλογραφία δεν πέθανε μόνο γιατί προτιμήσαμε το email ή τα μηνύματα. Χάθηκε επειδή ξεχάσαμε να γράφουμε. Και καθώς η δεξιότητα χάθηκε, τα ταχυδρομεία άρχισαν να κλείνουν. Στη Δανία, το ταχυδρομικό σύστημα καταργείται επίσημα μετά από 400 χρόνια λειτουργίας· άλλες χώρες ετοιμάζονται να ακολουθήσουν. Κρατικές υπηρεσίες σε Ελλάδα, Καναδά και ΗΠΑ αντιμετωπίζουν κρίση, με κλείσιμο καταστημάτων, απεργίες και οικονομικές ζημίες. Οι ιδιωτικές εταιρείες προσαρμόζονται, παρέχοντας νέες υπηρεσίες, αλλά η γενική εικόνα είναι η ίδια: η παλιά, ανθρώπινη αλληλογραφία γίνεται παρελθόν.

Τεχνολογία και εξάρτηση

Η τεχνολογία μας προσφέρει ταχύτητα και άμεση επικοινωνία. Τα ψηφιακά μέσα διευκολύνουν τη ζωή μας, αλλά παράλληλα μας κάνουν πιο εξαρτημένους. Δεν μαθαίνουμε πια να χειριζόμαστε το χαρτί, το στυλό, το τετράδιο. Αν κοπεί το ρεύμα ή το ίντερνετ, δεν ξέρουμε πλέον ούτε να γράψουμε ούτε να οργανωθούμε χωρίς αυτά. Παράδοξα, η πρόοδος μας φέρνει πιο κοντά, αλλά ταυτόχρονα μας αποξενώνει από τις πιο απλές, καθημερινές δεξιότητες που μας έκαναν αυτό που είμαστε.

Φανταστείτε τον κόσμο χωρίς «χειροπιαστή» επικοινωνία

Φανταστείτε έναν κόσμο όπου δεν γράφουμε, δεν διαβάζουμε, δεν επικοινωνούμε φυσικά – κι ένα πρωί οι ψηφιακοί μας βοηθοί σωπαίνουν. Η Siri και η Alexa σιωπούν για πάντα. Ο κόσμος παραμένει ίδιος, αλλά εμείς δεν ξέρουμε πώς να αφήσουμε τα ίχνη μας. Οι αναμνήσεις μας μένουν κρυμμένες πίσω από οθόνες που δεν ανταποκρίνονται. Μια γενιά που ποτέ δεν έμαθε να γράφει με το χέρι βρίσκεται ξαφνικά απογυμνωμένη από βασικές δεξιότητες.

Η μοίρα των «ανθρώπινων δεξιοτήτων»

Δεν πρόκειται για κάποιο δυστοπικό σενάριο. Είναι ήδη η πραγματικότητα σε μεγάλο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου. Η εξάρτηση από την τεχνολογία έχει κάνει το χέρι μας τεμπέλικο, τα μάτια μας λιγότερο παρατηρητικά, τη μνήμη μας πιο σύντομη. Το γράψιμο, η επικοινωνία με φυσικό τρόπο, ακόμη και η υπομονή να περιμένεις μια επιστολή – όλα αυτά ήταν δεξιότητες που μας έκαναν ανθρώπους. Και τώρα χάνονται αθόρυβα.

Το μέλλον μέσα από τα τσιμέντα

Κάπου στο μέλλον, ένας αρχαιολόγος θα ανακαλύψει στα τσιμέντα της εποχής μας κάποιες πρόχειρες χαρακιές, ίσως το τελευταίο απομεινάρι του γραφικού λόγου. Θα αναρωτηθεί πώς ένα τόσο τεχνολογικά εξελιγμένο ανθρώπινο είδος κατάφερε να φτάσει στον Άρη, ενώ ξέχασε τα πιο βασικά: να γράφει, να αφήνει ίχνη, να συνδέεται με τον διπλανό του όχι μέσω μιας οθόνης αλλά με πραγματικές λέξεις. Κι εμείς θα θυμόμαστε τον ήχο ενός κουδουνιού, το χαμόγελο του ταχυδρόμου, και την τρυφερότητα που κρυβόταν σε μια χειρόγραφη κάρτα.

Σημείωση: Το φωτογραφικό υλικό από την ιταλική δραματική ταινία "Ο Ταχυδρόμος" (1994)