Τον 1ο αιώνα μ.Χ., η Ρώμη του Νέρωνα ήταν μια μεγαλούπολη ενός εκατομμυρίου ψυχών, η πρώτη τέτοια στην παγκόσμια ιστορία. Κι ενώ η απόσταση από τον σύγχρονο κόσμο φαίνεται τεράστια, τα προβλήματά της μοιάζουν απροσδόκητα οικεία: ενοίκια στα ύψη, αστικός συνωστισμός, gentrification, ηχορύπανση και κυκλοφοριακό χάος.
Ο σατιρικός ποιητής Γιουβενάλης καυτηρίαζε ήδη από τότε ότι το ετήσιο ενοίκιο μιας παράγκας στο κέντρο κόστιζε όσο η αγορά ενός ολόκληρου σπιτιού στην ύπαιθρο. Η πόλη μεγάλωνε ανεξέλεγκτα. Οι νεοφερμένοι από τις επαρχίες πλημμύριζαν τη Ρώμη και οι ιδιοκτήτες ύψωναν ολοένα και πιο ψηλές, αμφιβόλου ασφάλειας πολυκατοικίες, τις περιβόητες insulae των έξι ορόφων. Η στέγη ήταν ακριβή, επισφαλής και δυσεύρετη. Ακριβώς όπως σήμερα.
Και δεν ήταν μόνο αυτό. Ο Αβεντίνος λόφος, για αιώνες σύμβολο της λαϊκής τάξης, μεταμορφωνόταν αργά και σταθερά σε γειτονιά των πλουσίων. Οι εύπορες οικογένειες έφερναν μαζί τους πολυτελείς κατοικίες και νέα ήθη, εκτοπίζοντας τους παλιούς κατοίκους. Ένα καθαρό δείγμα αρχαίου gentrification, πολύ πριν εμφανιστεί ο ίδιος ο όρος.
Η ζωή στις ρωμαϊκές οδούς ήταν εξίσου αποπνικτική. Για να περιοριστεί η κυκλοφορία, οι άμαξες επιτρεπόταν να μεταφέρουν εμπορεύματα τη νύχτα — με αποτέλεσμα ο θόρυβος των σιδερένιων τροχών να κρατά ξύπνια ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα. Ο Σενέκας μιλούσε για μια πόλη που δεν άφηνε τους κατοίκους της να ανασάνουν, εγκλωβισμένη στη δική της ηχορύπανση και συμφόρηση. Η εικόνα θα μπορούσε να είναι σκηνή από τη σημερινή Αθήνα, το Παρίσι ή τη Νέα Υόρκη.
Πάνω απ’ όλα, ο φόβος της φωτιάς ελλόχευε συνεχώς. Η μεγάλη πυρκαγιά του 64 μ.Χ., αν και τυλιγμένη από μύθους, αποκάλυψε τις αδυναμίες μιας πόλης που αναπτυσσόταν χωρίς σχέδιο. Ο Νέρων κατηγορήθηκε – ίσως άδικα – και οι χριστιανοί στοχοποιήθηκαν ως υπαίτιοι. Μια υπενθύμιση πως η παραπληροφόρηση και οι fake news δεν γεννήθηκαν στον 21ο αιώνα.
Κι όμως, κάτω από το χάος, η Ρώμη παρέμενε μια από τις πιο ζωντανές και κοσμοπολίτικες μητροπόλεις της αρχαιότητας. Εβραίοι, Σύριοι έμποροι, δούλοι από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας, άνθρωποι από διαφορετικές κουλτούρες και γλώσσες συνέθεταν ένα μωσαϊκό που θυμίζει σύγχρονα πολυπολιτισμικά κέντρα.
Η ιστορία δείχνει ότι οι πόλεις αλλάζουν, αλλά τα προβλήματά τους επαναλαμβάνονται. Η Ρώμη του Νέρωνα ήταν, κατά έναν παράξενο τρόπο, μια πρόγευση των σημερινών μητροπόλεων – ένας καθρέφτης που μας επιτρέπει να δούμε πως οι αγωνίες των ανθρώπων απέναντι στην αστική ζωή παραμένουν εντυπωσιακά ίδιες μέσα στους αιώνες.
Κωνσταντίνος Τζιαμπάσης, αρχαιολόγος
Πηγή: Ισπανική εφημερίδα El Pais
Δημοσίευση σχολίου