Παναγία η Πολεμάρχα: Το μοναστήρι της ερημικής παραλίαςστη Νέα Επιδαύρο

 

Στην άκρη της Νέας Επιδαύρου, εκεί όπου ο δρόμος σβήνει μέσα στα πεύκα και η θάλασσα γαληνεύει, βρίσκεται η Παναγία η Πολεμάρχα. Το μοναστήρι στέκει σε μια ερημική παραλία, πνιγμένο στο πράσινο των ελιών και των πεύκων, και κοιτάζει προς τον Σαρωνικό. Είναι από εκείνα τα μέρη που δεν τα συναντάς τυχαία - πρέπει να τα αναζητήσεις.

Η ιστορία του μοναστηριού

Η ιστορία της μονής ξεκινά γύρω στο 1400. Ιδρυτής της υπήρξε ο μοναχός Αντώνιος, που ανήκε στη μονή της Αγνούντας, στα βουνά πάνω από την Επίδαυρο. Επιθυμώντας να ζήσει απομονωμένος, αποσύρθηκε στην ερημική ακτή της Πολεμάρχας. Εκεί, σ’ αυτόν τον τόπο που τότε ήταν έρημος και σιωπηλός, τον ακολούθησαν δύο νεότεροι μοναχοί: ο Νήφων – που αργότερα έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως – και ο Ιωσήφ. Μαζί έκτισαν τον πρώτο πυρήνα της μονής, με πέτρες από τη γη και πίστη βαθιά.

Τα χρόνια που ακολούθησαν, η Μονή Πολεμάρχας γνώρισε ακμή, κυρίως χάρη στη φήμη του Πατριάρχη Νήφωνα. Ωστόσο, οι συνεχείς πειρατικές επιδρομές ανάγκασαν τους μοναχούς να εγκαταλείψουν το μοναστήρι και να μετακινηθούν προς το εσωτερικό, στη μονή Καλαμίου. Έκτοτε, η Πολεμάρχα δεν ξαναλειτούργησε. Έμεινε μόνη, να στέκει απέναντι στη θάλασσα, με τους τοίχους της να φυλούν τη σιωπή των αιώνων.

Σήμερα, από το παλιό συγκρότημα σώζεται το καθολικό της μονής και αρκετά κελιά και προσκτίσματα. Ο ναός είναι τρίκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική με δίρριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Τα τρία κλίτη χωρίζονται με χαμηλές τοξοστοιχίες, που στηρίζονται σε πεσσούς και σχηματίζουν πεταλόσχημες καμάρες. Οι τεχνίτες της εποχής έδειξαν ιδιαίτερη φροντίδα στην κατασκευή των θόλων, ενώ οι τοίχοι χτίστηκαν από αργούς λίθους, δεμένους με ασβέστη.

Η αψίδα στα ανατολικά είναι μικρή, σχεδόν διστακτική, σε σχέση με το μέγεθος του ναού, κάτι που της δίνει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Το εσωτερικό είναι λιτό – χωρίς επιχρίσματα ή τοιχογραφίες – αφήνοντας το φως να αγγίζει τις πέτρες όπως πριν από έξι αιώνες. Αυτός ο λιτός διάκοσμος εντείνει τη γαλήνη του χώρου· η σιωπή της εκκλησίας μοιάζει να αντηχεί την προσευχή εκείνων των πρώτων μοναχών.

Η διαδρομή ως εμπειρία

Η πορεία προς την Πολεμάρχα είναι εμπειρία από μόνη της. Ο δρόμος από την Αρχαία Επίδαυρο περνά μέσα από ελιές και χαμηλά βουνά, ώσπου φτάνει σ’ ένα παραλιακό μονοπάτι που οδηγεί στο μοναστήρι. Από μακριά, το λιθόκτιστο καθολικό φαίνεται να ξεπροβάλλει μέσα από τα δέντρα, σαν κομμάτι του ίδιου του τοπίου.

Η ησυχία είναι απόλυτη. Μόνο ο ήχος της θάλασσας φτάνει ως την αυλή, και κάποιες φορές, αν φυσάει, ο άνεμος κουδουνίζει τα φύλλα των πεύκων. Εκεί, πάνω στις πέτρες, ο ταξιδιώτης καταλαβαίνει γιατί ο Αντώνιος διάλεξε αυτόν τον τόπο για τη μοναξιά του. Είναι ένα τοπίο καθαρό, σχεδόν αναλλοίωτο, που επιβάλλει τη σιωπή του με φυσικό τρόπο.

Μια στάση πίστης και περισυλλογής

Η Παναγία η Πολεμάρχα δεν είναι πλέον ενεργό μοναστήρι, αλλά παραμένει τόπος προσκυνήματος. Κάθε χρόνο, στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα του Γενεθλίου της Θεοτόκου, τελείται λειτουργία και η ακτή γεμίζει από κόσμο. Οι κάτοικοι της Επιδαύρου κατεβαίνουν με τα αυτοκίνητα ή με βάρκες, φέρνοντας προσφορές, κεριά και ευχές.

Όμως ακόμη κι έξω από τη γιορτή, η Πολεμάρχα αξίζει μια επίσκεψη. Όποιος σταθεί για λίγο στην αυλή της, νιώθει εκείνη τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στη φύση και στην πίστη - το ίδιο πνεύμα που οδήγησε τους πρώτους μοναχούς να στήσουν εδώ τη ζωή τους.

Η Πολεμάρχα παραμένει ένα μυστικό της Αργολίδας. Ένα σημείο όπου η ιστορία συναντά τη θάλασσα, και το παρελθόν στέκει ακόμη ζωντανό μέσα στα ερείπια. Η διαδρομή μπορεί να συνδυαστεί με επίσκεψη στην Αρχαία Επίδαυρο, στο Αρχαίο Θέατρο, ή με μια βουτιά στις παραλίες της Γιαλίτσας. Είναι ένα μέρος που σε προσκαλεί να το γνωρίσεις χωρίς βιασύνη - όπως αρμόζει σε κάθε τόπο που κουβαλά σιωπή αιώνων.