Σκαρφαλωμένη στον απότομο βράχο της Λάρισας, κάτω από το μεσαιωνικό κάστρο που δεσπόζει πάνω από το Άργος, η Παναγία η Πορτοκαλούσα – ή επίσημα Παναγία Κατακεκρυμμένη – αποτελεί έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους ιερούς τόπους της Αργολίδας.
Ένα τοπίο βαθιά φορτισμένο: Η μονή μέσα στη φύση και την πόλη
Η μονή είναι χτισμένη μέσα στο βράχο, κάτω από το εμβληματικό κάστρο της Λάρισας, προσφέροντας μια εντυπωσιακή εικόνα στους κατοίκους και στους επισκέπτες. Σε παλαιές ζωγραφικές συνθέσεις, διακρίνεται το Άργος στο βάθος και το ενετικό κάστρο του Ναυπλίου ακόμη πιο πέρα, δημιουργώντας μια ενότητα φύσης, ιστορίας και θρησκευτικότητας.
Αρχαιολογικές μαρτυρίες δείχνουν ότι η περιοχή κατοικείται αδιάλειπτα από την αρχαιότητα έως την παλαιοχριστιανική εποχή, παρά τις σλαβικές επιδρομές. Πολλά μνημεία χτίστηκαν πάνω σε παλαιότερα ή στην ίδια τοποθεσία αρχαίων οικισμών, φανερώνοντας μια σταθερή πολιτισμική συνέχεια
Η Παναγία Κατακεκρυμμένη αναφέρεται ήδη στο έργο του Επισκόπου Άργους Πέτρου (890–922), γεγονός που τοποθετεί τη λειτουργία του χώρου αρκετά νωρίς στην ιστορική διαδρομή. Η μνημόνευσή της φαίνεται να σταματά το 1695, γεγονός που συνδέεται με μεταβολές στη διοίκηση και στη χρήση του χώρου κατά τους επόμενους αιώνες
Σύμφωνα με το χρονικό του Κωνσταντίνου Διοικητή, η μονή ανοικοδομήθηκε γύρω στο 1700, περίοδο κατά την οποία η περιοχή βρέθηκε στο επίκεντρο διεκδικήσεων ανάμεσα σε Ενετούς και Οθωμανούς. Η νέα μορφή της διατήρησε πολλά από τα παλαιότερα στοιχεία, εδραιώνοντας το μοναστήρι ως γυναικεία μονή εκείνη την περίοδο.
Το 1798 ιδρύεται στη μονή το πρώτο ελληνικό σχολείο της περιοχής από τον Χατζη-Αγάπιο Παπαντωνόπουλο και άλλους επιφανείς Δερβενοχωρίτες, ενώ πρώτος σχολάρχης υπήρξε ο Ησαΐας Καλαμαράς. Η σχολή λειτούργησε μέχρι το 1821 και θεωρήθηκε μία από τις σημαντικότερες της Αργολίδας, συμβάλλοντας στην πνευματική προετοιμασία του τόπου λίγο πριν την Επανάσταση.
Μετά τη μάχη στον Ξεριά, οι Αργείτες, αδύναμοι να αντιμετωπίσουν την τουρκική επίθεση, κατέφυγαν στην Ακρόπολη της Λάρισας και από εκεί στη μονή. Οι περιγραφές του Σπυρίδωνα Τρικούπη μεταφέρουν την αγωνία, την πίστη και το δάκρυ των πιστών που γονάτιζαν μπροστά στη Μεγαλόχαρη ζητώντας προστασία και λύτρωση από τον ζυγό.
3. Η Θαυματουργή Εικόνα και οι Κατακόμβες
Η εικόνα της Παναγίας, εντοπισμένη μέσα σε κόγχη του βράχου, αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ταυτότητας της Πορτοκαλούσας. Φέρει εμφανή ίχνη βεβήλωσης από τους Τούρκους αλλά και ζημιές από την πυρκαγιά του 1906, ειδικά στο στόμα και στα μάτια του Χριστού, στοιχεία που διαιωνίζουν την τοπική παράδοση γύρω από θαύματα και δοκιμασίες.
Κάτω από τη μονή εκτείνονται υπόγειες κατακόμβες, χώροι με ιδιαίτερη αύρα, όπου μετά την πυρκαγιά μεταφέρθηκε ακόμη και παρεκκλήσι του Αγίου Θεοδοσίου. Εκεί, σύμφωνα με τις πηγές, βρέθηκε και η θαυματουργή εικόνα, γεγονός που προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη μυσταγωγία στον χώρο.
4. Λαογραφικά Έθιμα και Κοινωνικές Τελετουργίες
Μέχρι και πριν λίγες δεκαετίες, τα νεόνυμφα ζευγάρια ανέβαιναν στη μονή με τα πόδια. Στην κορυφή, οι συγγενείς και οι φίλοι τους υποδέχονταν ρίχνοντάς τους… πορτοκάλια αντί για ρύζι – ένα καθαρά αργείτικο έθιμο με ευχετικό και γονιμικό χαρακτήρα που σπάνια συναντάται αλλού στην Ελλάδα.
Κάθε χρόνο, τα μέλη του συλλόγου ξεκινούσαν από την πλατεία Στρατώνων με λάβαρα και πομπή από τις 7 το πρωί, ανεβαίνοντας προς τη μονή όπου τελούνταν Θεία Λειτουργία. Ακολουθούσε προσφορά πορτοκαλάδας και γλυκών στην αίθουσα δεξιώσεων της μονής, σε μια αυθεντική, ζεστή τοπική γιορτή που διατηρήθηκε για πολλές δεκαετίες
Οι πορτοκαλεώνας και η τοπική οικονομία
Οι πορτοκαλεώνες της Αργολίδας – συμβολικά δεμένοι με το όνομα της Πορτοκαλούσας – αποτελούν στοιχείο της ταυτότητας του τόπου. Η παρουσία τους στην καθημερινότητα και στην παράδοση ενίσχυσε τη σύνδεση της μονής με το σύμβολο της καρποφορίας και της ευλογίας
Η Παναγία η Πορτοκαλούσα δεν είναι απλώς ένα μοναστήρι. Είναι ένα ζωντανό σύμβολο της ιστορίας του Άργους: τόπος προσευχής, καταφύγιο, σχολείο, λαογραφικό κέντρο, σημείο αναφοράς για γενιές Αργείων.
Σήμερα, οι επισκέπτες που ανεβαίνουν το μονοπάτι προς τον βράχο βιώνουν μια βαθιά, αυθεντική εμπειρία, όπου η φύση συναντά την παράδοση και η μνήμη του τόπου παραμένει παρούσα σε κάθε πέτρα του ιερού αυτού χώρου.
Η Πορτοκαλούσα συνεχίζει να αποτελεί κεντρικό κομμάτι της ταυτότητας του Άργους — μια σταθερή υπενθύμιση πως η ιστορία, η πίστη και ο άνθρωπος μπορούν να συνυπάρχουν σε ένα τοπίο μοναδικής ομορφιάς.
Δημοσίευση σχολίου