Οι «πρώην» και η αστική ψευδαίσθηση της αιώνιας εξουσίας

Στον δημόσιο βίο της χώρας μας, η παρουσία των «πρώην» πρωθυπουργών έχει αποκτήσει τα χαρακτηριστικά μιας ιδιότυπης πολιτικής νοσταλγίας. Άνθρωποι που κυβέρνησαν με τις ίδιες συνταγές, με τα ίδια λάθη και τις ίδιες υποχωρήσεις απέναντι στο κεφάλαιο, εμφανίζονται σήμερα ως «κριτές» των επιγόνων τους, λες και δεν υπήρξαν ποτέ μέρος του ίδιου συστήματος. Μιλούν για «ευθύνες», για «αποφάσεις», για «λάθος κατευθύνσεις» — λες και οι δικές τους κυβερνήσεις δεν άνοιξαν τον δρόμο για όλα αυτά που σήμερα υποκριτικά καταγγέλλουν.

Η ψυχολογία του «πρώην» στην πολιτική είναι βαθιά ταξική. Δεν πρόκειται απλώς για μια ανθρώπινη δυσκολία αποχωρισμού από τη δύναμη· είναι η αδυναμία του ανθρώπου του συστήματος να αποδεχθεί ότι, χωρίς τη θέση εξουσίας, δεν έχει πραγματικό ρόλο. Στο πλαίσιο του αστικού πολιτικού παιχνιδιού, ο «πρώην» δεν παύει ποτέ να είναι μέρος της ίδιας μηχανής που υπηρετεί τα ίδια συμφέροντα. Η μόνη διαφορά είναι ότι τώρα μιλάει από τα έδρανα και όχι από το Μέγαρο Μαξίμου.

Η αστική δημοκρατία επιτρέπει αυτήν τη διαρκή εναλλαγή ρόλων: ο χθεσινός πρωθυπουργός γίνεται σήμερα κριτής, αύριο «πατριώτης σχολιαστής» των δελτίων, πάντα όμως στο ίδιο πλαίσιο υπεράσπισης της «κανονικότητας» του συστήματος. Ο λόγος τους παρουσιάζεται ως σοφός, «μετρημένος», «έμπειρος». Μα ποια εμπειρία ακριβώς; Την εμπειρία της διαχείρισης των μνημονίων, της υποταγής στις εντολές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της σιωπηλής αποδοχής της φτώχειας και της εργασιακής ανασφάλειας;

Η κριτική τους προς τη σημερινή κυβέρνηση είναι επιφανειακή. Δεν στοχεύει στο σύστημα που γεννά τα προβλήματα, αλλά στη «διαχείριση». Άλλος κατηγορεί για «ανικανότητα», άλλος για «έλλειψη οράματος». Κανείς όμως δεν αγγίζει το βασικό: ότι η πολιτική που ασκούν όλοι —νυν και πρώην— υπηρετεί το ίδιο πλαίσιο, αυτό των επιχειρηματικών συμφερόντων. Γι’ αυτό και, στην πράξη, η κριτική τους δεν αλλάζει τίποτα· είναι ένα παιχνίδι εντυπώσεων, μια σκυταλοδρομία ευθυνών ανάμεσα σε παλιούς και νέους διαχειριστές της ίδιας πολιτικής.

Η εξουσία, στο αστικό κράτος, δεν είναι προσωποποιημένη, είναι ταξική. Ο «πρώην» δεν χάνει τη θέση του επειδή άλλαξε το πρόσωπο που κάθεται στην καρέκλα. Το σύστημα παραμένει, και αυτός απλώς αλλάζει ρόλο. Από κυβερνήτης γίνεται «παράγοντας». Από υπεύθυνος, γίνεται «αναλυτής». Από μέρος του προβλήματος, μετατρέπεται – στα μάτια των μέσων ενημέρωσης – σε υποτιθέμενο κομμάτι της λύσης.

Η πραγματικότητα είναι πως όλοι αυτοί, είτε από τα δεξιά είτε από το «κεντροαριστερό» φάσμα, υπηρέτησαν το ίδιο μοντέλο. Τη λογική της ιδιωτικοποίησης, της απορρύθμισης της εργασίας, της μετατροπής των κοινωνικών αγαθών σε εμπορεύματα. Και σήμερα, την ίδια ώρα που ο λαός παλεύει με ακρίβεια, ανεργία και ανασφάλεια, οι πρώην μαλώνουν μεταξύ τους για το ποιος «διοίκησε καλύτερα το καράβι». Το καράβι όμως παραμένει με την ίδια πορεία — και η πλώρη του δείχνει προς την ίδια κατεύθυνση: εκεί που το κεφάλαιο έχει τα συμφέροντά του.

 

Η αριστερή ματιά οφείλει να βλέπει καθαρά. Δεν υπάρχει καμία ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στον «πρώην» και τον «νυν», όταν και οι δύο υπερασπίζονται το ίδιο σύστημα εκμετάλλευσης. Η εναλλαγή ρόλων δεν σημαίνει αλλαγή πολιτικής· σημαίνει απλώς ανακύκλωση των ίδιων επιλογών με άλλο ύφος, άλλη ρητορική, άλλη μάσκα.

Αν κάτι έχει πραγματική αξία σήμερα, δεν είναι να ακούμε τους «πρώην» να νουθετούν, αλλά να δούμε πώς ο λαός θα πάρει στα χέρια του τη δική του φωνή. Η κοινωνία δεν έχει ανάγκη από νέους «σοφούς» ή «ηγέτες», αλλά από οργάνωση, ταξική ενότητα και αγώνα. Μόνο εκεί βρίσκεται η αληθινή συνέχεια — όχι στις δηλώσεις των πρώην, αλλά στη δράση των επόμενων.

Γιατί, στο τέλος, δεν υπάρχει «πρώην» και «νυν» εξουσία μέσα στο ίδιο πλαίσιο. Υπάρχει μόνο εξουσία του κεφαλαίου και ο αγώνας για να την ανατρέψει ο λαός. Κι αυτή είναι η μόνη πραγματική πολιτική διαφορά που αξίζει να συζητάμε.