Οι Gilliéron: Από τη Ζυρίχη στις Μυκήνες
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η άφιξη μιας οικογένειας Ελβετών καλλιτεχνών στην Ελλάδα έμελλε να αλλάξει για πάντα τον τρόπο που βλέπουμε την αρχαιότητα. Ο Émile Gilliéron και ο γιος του, Émile Gilliéron fils, δεν έφεραν απλώς πινέλα και χρώματα· έφεραν μια νέα ματιά. Με τη δεξιοτεχνία τους, τα σπαράγματα των αρχαίων Μινωικών και Μυκηναϊκών πολιτισμών έγιναν εικόνες, μορφές και πρόσωπα που εξακολουθούν να καθορίζουν τη σύγχρονη αντίληψή μας για το προϊστορικό Αιγαίο.
Σήμερα, εκατό χρόνια μετά την ίδρυση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, η έκθεση «Μουσείο Εκμαγείων Α.Π.Θ. και Εργαστήριο Gilliéron: Ένας αιώνας δημιουργικής συνεργασίας» έρχεται να φωτίσει αυτή τη συναρπαστική ιστορία. Το εγχείρημα αποτελεί μια σύμπραξη του Μουσείου Εκμαγείων του ΑΠΘ και του Αρχείου Gilliéron της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, αναδεικνύοντας τη γέφυρα ανάμεσα στην τέχνη και την αρχαιολογία.
Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν την Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 2025, στο αμφιθέατρο του Μουσείου Εκμαγείων της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, με την επιμέλεια της καθηγήτριας Ελένης Μανακίδου, διευθύντριας του μουσείου και διδάσκουσας Κλασικής Αρχαιολογίας.
Από τον Σλήμαν στην Κνωσό: Οι καλλιτέχνες της αρχαιολογίας
Ο Émile Gilliéron, όταν έφτασε στην Αθήνα το 1876, είχε μόλις ολοκληρώσει σπουδές στη ζωγραφική στο Μόναχο και στο Παρίσι. Πολύ σύντομα, έγινε ο επίσημος ζωγράφος της βασιλικής οικογένειας, ενώ η συνεργασία του με τον Ερρίκο Σλήμαν στις ανασκαφές των Μυκηνών και της Τροίας άνοιξε νέους δρόμους. Με πρωτοποριακές τεχνικές, όπως η γαλβανοπλαστική, δημιούργησε πιστά αντίγραφα των χρυσών ευρημάτων του Ταφικού Κύκλου Α, καθιστώντας την τέχνη του εργαλείο επιστημονικής τεκμηρίωσης.
Η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα. Το 1900 βραβεύτηκε στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού, ενώ το εργαστήριό του στην Αθήνα παρήγαγε καταλόγους με αντίγραφα και υδατογραφίες που κοσμούσαν μουσεία από τη Νέα Υόρκη μέχρι τη Ρώμη.
Ο γιος του, Émile Gilliéron fils, συνέχισε το έργο, συνεργαζόμενος στενά με τον Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό. Από τα χέρια του γεννήθηκαν οι πιο αναγνωρίσιμες εικόνες της Μινωικής τέχνης, όπως ο περίφημος «Πρίγκιπας των Κρίνων». Τα έργα τους δεν ήταν απλώς καλλιτεχνικές αποδόσεις· ήταν η πρώτη «οπτική ανασύσταση» της Μινωικής Κρήτης.
Από την Ακρόπολη στη Θεσσαλονίκη
Η δραστηριότητά τους δεν περιορίστηκε στις Μυκήνες και την Κνωσό. Οι Gilliéron εργάστηκαν στην Ακρόπολη, καταγράφοντας με ακρίβεια τα χρώματα των γλυπτών, συμβάλλοντας έτσι στην έρευνα της αρχαίας πολυχρωμίας. Παράλληλα, σχεδίασαν γραμματόσημα, νομίσματα και ολυμπιακές αφίσες, διαμορφώνοντας τη σύγχρονη εικαστική ταυτότητα της Ελλάδας.
Η σχέση τους με τη Θεσσαλονίκη είναι εξίσου ενδιαφέρουσα. Ο Émile Gilliéron fils εργάστηκε το 1917 για την αποκατάσταση των καμένων τοιχογραφιών του Αγίου Δημητρίου, ενώ το 1935 συμμετείχε στη λήψη εκμαγείων της Αψίδας του Γαλερίου (Καμάρας), έργο που αποτέλεσε κομμάτι μεγάλης ιταλικής έκθεσης στη Ρώμη. Μερικά από αυτά τα εκμαγεία σώζονται και εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο Εκμαγείων του ΑΠΘ.
Μια έκθεση – ένας αιώνας συνεργασίας
Η τωρινή έκθεση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αναδεικνύει το πλούσιο έργο των Gilliéron μέσα από εκμαγεία, υδατογραφίες, γαλβανοπλαστικά αντίγραφα και αρχειακό υλικό. Πολλά από αυτά τα έργα είχαν αποκτηθεί ήδη από τη δεκαετία του 1920, όταν ο καθηγητής Κωνσταντίνος Ρωμαίος τα προμηθεύτηκε από το εργαστήριο των καλλιτεχνών για τις ανάγκες της διδασκαλίας.
Πρόκειται για μία από τις ελάχιστες πλήρεις συλλογές Gilliéron διεθνώς, που συνδέει την ιστορία του Πανεπιστημίου με την ιστορία της ελληνικής αρχαιολογίας. Στην έκθεση παρουσιάζονται ακόμη σπάνιες ακουαρέλες μινωικών τοιχογραφιών και αντίγραφα της περίφημης Θεάς των Φιδιών, δημιουργώντας έναν γοητευτικό διάλογο ανάμεσα στο παρελθόν και τη σύγχρονη επιστημονική ματιά.
Η έκθεση «Μουσείο Εκμαγείων Α.Π.Θ. και Εργαστήριο Gilliéron» είναι κάτι περισσότερο από μια επετειακή εκδήλωση. Είναι ένας φόρος τιμής σε εκείνους που, με τη ματιά του καλλιτέχνη και την ακρίβεια του επιστήμονα, έδωσαν μορφή στην αρχαιότητα.
Δημοσίευση σχολίου