Το Κάστρο των Ιωαννίνων, ένα διαχρονικό μνημείο πολιτισμού

 Αν μπορούσε κανείς να χωρέσει τα Ιωάννινα σε μια καρτ ποστάλ, αυτή θα έδειχνε τα μαυρισμένα από την υγρασία τείχη του κάστρου, τα κιτρινισμένα φύλλα στο νωπό έδαφος και τη λίμνη Παμβώτιδα να καθρεφτίζει την ομίχλη του πρωινού. Το Κάστρο των Ιωαννίνων, η πολιτιστική καρδιά της πόλης, δεν είναι απλώς ένα μνημείο. Είναι ο πυρήνας μιας ιστορίας που αναπνέει ακόμη, ένα ζωντανό κύτταρο που ενώνει το χτες με το σήμερα.

Χτισμένο τον 6ο αιώνα μ.Χ. από τον Ιουστινιανό, στα πλαίσια της οχύρωσης του Βυζαντινού κράτους, το κάστρο θεωρείται το αρχαιότερο βυζαντινό κάστρο της Ελλάδας. Μέσα στους αιώνες, διατήρησε τη στρατηγική και πολιτιστική του σημασία, γνωρίζοντας την ακμή του στα χρόνια του Αλή Πασά, όταν αποτέλεσε το μεγαλύτερο διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της χώρας.

Η Καστροπολιτεία – Μια περιήγηση στο παρελθόν

Με τρεις βασικές πύλες και μικρότερες εισόδους διάσπαρτες γύρω από τα τείχη, ο κάθε επισκέπτης μπορεί να κάνει ένα ταξίδι στο χρόνο. Από την πύλη του Αη-Γιώργη, δίπλα στο μικρό εκκλησάκι όπου μαρτύρησε ο Άγιος Γεώργιος, ξεκινά ένας περίπατος στα στενά καλντερίμια της παλιάς εβραϊκής συνοικίας. Εκεί, ανάμεσα σε πέτρινα σπίτια και χαμηλές αυλόπορτες, δεσπόζει η Συναγωγή των Ιωαννίνων – η μεγαλύτερη στην Ελλάδα, σιωπηλή μάρτυρας μιας κοινότητας που έδωσε πνοή στην πόλη για αιώνες.

Πίσω από τη Συναγωγή, τα στενά οδηγούν στην παραλίμνια πύλη του κάστρου. Από εκεί, ο δρόμος ανηφορίζει προς την πρώτη ακρόπολη, όπου στέκει το Ασλάν Πασά Τζαμί, σήμερα Δημοτικό Μουσείο Ιωαννίνων. Το τζαμί, χτισμένο πάνω στον βράχο, με φόντο τη λίμνη και τα Τζουμέρκα, χαρίζει την πιο νοσταλγική εικόνα της πόλης – ένα κάδρο που θυμίζει φωτογραφία άλλης εποχής.

Το Ασλάν Πασά Τζαμί – Η μνήμη των πολιτισμών

Μπαίνοντας στο εσωτερικό του τεμένους, ο χρόνος μοιάζει να επιστρέφει πίσω. Στα εκθέματα του μουσείου, αντικείμενα χριστιανικά, μουσουλμανικά και εβραϊκά στέκουν δίπλα δίπλα, ψιθυρίζοντας μια ιστορία πολυπολιτισμικής συνύπαρξης.

Από τα παράθυρα, η θέα προς τη λίμνη είναι συγκλονιστική. Και αν τύχει να βρέχει, η ομίχλη που απλώνεται πάνω από τα νερά μεταμορφώνει τα πάντα σε ποιητική σιωπή.

Ιτς Καλέ – Η καρδιά του Αλή Πασά

Κατηφορίζοντας από την πρώτη ακρόπολη, τα στενά σε οδηγούν στη δεύτερη: το Ιτς Καλέ, τον «εσωτερικό πύργο». Ο όρος προέρχεται από τα τουρκικά και σημαίνει εσωτερικό κάστρο. Εδώ χτυπούσε κάποτε η καρδιά του Αλή Πασά των Ιωαννίνων.

Στην ανοιχτή πλατεία δεσπόζει το Φετιχέ Τζαμί, το Τζαμί της Κατάκτησης, και μπροστά του ο τάφος του Αλή Πασά, όπου το 1822 ενταφιάστηκε το ακέφαλο σώμα του μαζί με τη γυναίκα και τον γιο του. Στα δεξιά, σώζονται τα ερείπια του Σεραγιού – του ανακτόρου του – που σήμερα υπάρχει μόνο μέσα από γκραβούρες περιηγητών.

Απέναντι βρίσκεται το Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων, χτισμένο τον 20ό αιώνα ως βασιλικό περίπτερο, φιλοξενώντας σήμερα πολύτιμα εκθέματα από τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο της Ηπείρου.

Το Μουσείο Αργυροτεχνίας – Η τέχνη που λάμπει στο χρόνο

Λίγο πιο κάτω, στο ίδιο συγκρότημα, βρίσκεται το Μουσείο Αργυροτεχνίας – το νεότερο μουσείο των Ιωαννίνων. Εδώ αναβιώνει η ιστορία της γιαννιώτικης αργυροχοΐας, από τα οθωμανικά χρόνια έως σήμερα.

Τα εκθέματα, λαμπερά και λεπτοδουλεμένα, αφηγούνται τη δεξιοτεχνία των τεχνιτών που έκαναν τα Γιάννενα συνώνυμα της τέχνης του ασημιού. Η επίσκεψη ολοκληρώνεται με έναν υπόγειο διάδρομο, που οδηγεί έξω από τα τείχη, στην παραλίμνια όχθη — ένα σημείο αγαπημένο και πολυφωτογραφημένο από ντόπιους και ταξιδιώτες.

Το Κάστρο σήμερα – Μια πόλη μέσα στην πόλη

Το Κάστρο των Ιωαννίνων παραμένει ζωντανό. Οι κάτοικοί του ζουν ανάμεσα σε αναπαλαιωμένα σπίτια και λιθόστρωτα καλντερίμια, κάτω από τον ήχο της βροχής και τον απόηχο των αιώνων.

Από το Φετιχέ Τζαμί έως τη Συναγωγή, από το Ασλάν Πασά Τζαμί έως τα μικρά καφέ στις εσωτερικές αυλές, το κάστρο είναι μια πόλη μέσα στην πόλη. Κάθε γωνιά του αφηγείται μια ιστορία — άλλοτε βυζαντινή, άλλοτε οθωμανική, πάντα γιαννιώτικη.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, το Κάστρο των Ιωαννίνων παραμένει η ψυχή της πόλης· ένας τόπος όπου το παρελθόν δεν ανήκει στη σκόνη, αλλά στο φως και στη μνήμη.