Η σημασία της εξεγερσης του Πολύτεχνείου στην νεοελληνική ποίηση

 

Τα Δεκαοχτώ Κείμενα (εκδ. Κέδρος, 1970) θεωρούνται η μέγιστη συλλογική αντιδικτατορική αντίδραση, με στιβαρά ονόματα της εποχής όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων

Η επέτειος του Πολυτεχνείου παραμένει μια ζωντανή μνήμη. Από τη μία, όσοι το έζησαν συνεχίζουν να θυμούνται και να μεταδίδουν τις εμπειρίες τους, ενώ η λεγόμενη Γενιά του Πολυτεχνείου είχε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της Μεταπολίτευσης. Από την άλλη, το Πολυτεχνείο εντάχθηκε γρήγορα στη σχολική ζωή και καθιερώθηκε ως ημέρα μνήμης και αναστοχασμού, σχεδόν ισότιμη με τις άλλες εθνικές επετείους. Ακόμη και το ίδιο το κτήριο απέκτησε ιδιαίτερο συμβολισμό. Τέλος, η ιδεολογική του φόρτιση —είτε ως αντίσταση απέναντι στους Συνταγματάρχες είτε ως σύμβολο του αγώνα για Δημοκρατία— το ανέδειξε σε κεντρικό σημείο της σύγχρονης ιστορικής μας μνήμης.

Η λογοτεχνία το εγκολπώθηκε πολύ γρήγορα μετά το 1974, αλλά και πριν απ’ αυτό όρθωσε τα αντανακλαστικά της, όταν στάθηκε απέναντι στη Χούντα με όποιον τρόπο μπορούσε. Τα Δεκαοχτώ κείμενα (εκδ. Κέδρος, 1970) θεωρούνται η μέγιστη συλλογική αντιδικτατορική αντίδραση, με στιβαρά ονόματα της εποχής όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων (Γεώργιος Σεφέρης, Μανόλης Αναγνωστάκης, Νόρα Αναγνωστάκη, Αλέξανδρος Αργυρίου, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Νίκος Κάσδαγλης, Λίνα Κάσδαγλη, Μένης Κουμανταρέας, Ρόδης Ρούφος, Γιώργος Χειμωνάς, Θ. Δ. Φραγκόπουλος, Τάκης Σινόπουλος, Στρατής Τσίρκας, Καίη Τσιτσέλη, Σπύρος Πλασκοβίτης, Τάκης Κουφόπουλος και Δ.Ν. Μαρωνίτης).

Η ποίηση, πάλι, λόγω του ακαριαίου χαρακτήρα της, συνέλαβε γρήγορα τα μηνύματα της εποχής και τα κάρφωσε με στίχους.

Από την Κωστούλα Μητροπούλου («1050 Χιλιόκυκλοι», 1974):

«Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!»


Αυτή η φωνή που τρέμει στον αέρα,


δεν σού στειλε ένα μήνυμα μητέρα,


αυτή η φωνή δεν ήτανε του γιού σου,


ήταν φωνές χιλιάδες του λαού σου.


«Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!»

και τη Λένα Παππά («Στούς σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου», 1974):

Μάτια κλειδωμένα, χέρια παγωμένα
κείτεται


-δεκοχτώ χρονώ ήτανε δεν ήτανε-


για να έχω εγώ πουλιά-φτερά στα χέρια μου,


και συ στο σπιτάκι σου,


μια γλάστρα με βασιλικό στο πεζουλάκι


και τα παιδιά μας ξένοιαστα να χτίζουνε το μέλλον.

μέχρι το «Φοβάμαι» (1983) του Μανόλη Αναγνωστάκη:

Φοβάμαι

τους ανθρώπους που εφτά χρόνια

έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι

και μια ωραία πρωία –μεσούντος κάποιου Ιουλίου–

βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας

«Δώστε τη χούντα στο λαό».