Βιβλιοκριτική: Ο Νέρωνας στην Ελλάδα - Το παιχνίδι των ρολων του Γιώργου Μητρόπουλου

 

Υπάρχουν εποχές που μοιάζουν να παίζονται όχι στα παλάτια, αλλά στις παρυφές των δρόμων, εκεί όπου η Ιστορία διστάζει πριν προχωρήσει. Σε μια τέτοια στιγμή, κάπου ανάμεσα σε λιμάνια και σε στάδια που αντηχούσαν μελωδίες, πατάει το πόδι του στην Ελλάδα ο Νέρωνας. Κι ο Γιώργος Μητρόπουλος, στο βιβλίο του «Ο Νέρωνας και η Ελλάδα – Το παιχνίδι των ρόλων», ακολουθεί τα ίχνη του σαν κάποιος που ξέρει ότι το χώμα της Αχαΐας φυλάει ακόμη αποτυπώματα.

Ο Νέρωνας, λένε, ήταν παράφρων. Λένε και ότι έκαψε τη Ρώμη. Όμως εδώ, στις σελίδες του Μητρόπουλου, δείχνει να κρατά άλλου είδους δάδα: εκείνη της φιλοδοξίας, της τέχνης, και –ίσως το πιο ανθρώπινο– της ανάγκης να αφήσει πίσω του κάτι μεγαλύτερο από τις πράξεις του.

Ένας αυτοκράτορας που μιλά σαν ποιητής

«Αν πρέπει να επιστρέψω», γράφει στον απελεύθερό του Ήλιο, «εύχου να επιστρέψω αντάξιος του Νέρωνα». Μια φράση που θα ταίριαζε σε ποιητή που διστάζει πριν ανέβει στη σκηνή, όχι σε αυτοκράτορα.

Εδώ ξεκινά το ταξίδι.

Η Ελλάδα δεν τον περίμενε με σκήπτρα. Τον περίμενε με αγώνες, θέατρα και ιερά που ήξεραν από μύθους πολύ περισσότερο απ’ ό,τι από εξουσίες. Κι ο Νέρωνας, ίσως για πρώτη φορά στη ζωή του, μπήκε σε μια χώρα όπου το βάρος του τίτλου του μειωνόταν και μεγάλωνε ταυτόχρονα. Εξουσία είχε - αυτό που έψαχνε όμως ήταν ρόλο.

Το παιχνίδι των ρόλων: όταν η Ιστορία φοράει προσωπείο

Ο Μητρόπουλος - ήρεμος, ακριβής και χωρίς την έπαρση του ακαδημαϊκού - ξετυλίγει τη δράση του Νέρωνα σαν να παρακολουθεί μια παράσταση όπου η κάθε πράξη κρύβει κι ένα υπόγειο νόημα.

Ο αυτοκράτορας που τραγουδά σαν κιθαρωδός. Που απαιτεί, χωρίς ντροπή, να νικά πριν αγωνιστεί. Που γονατίζει με αξίνα στον Ισθμό της Κορίνθου για να ανοίξει ένα έργο που δεν θα τελειώσει ποτέ. Που «ελευθερώνει» την Αχαΐα, ενώ κανείς δεν ξέρει πόσο μέτρησε η πολιτική και πόσο η ανάγκη του για χειροκρότημα. Ο συγγραφέας δεν τον αθωώνει. Δεν τον καταδικάζει.Τον παρατηρεί.

Σαν κάποιος που κοιτά έναν ηθοποιό να αλλάζει προσωπεία: καλλιτέχνης, θεός, νικητής, ηγεμόνας. Και πίσω από όλα, ένας άνθρωπος που κουβαλάει περισσότερους καθρέφτες απ’ όσους μπορεί να αντέξει.

Η Ελλάδα ως αντίλαλος - και ως μάρτυρας

Η γραφή του Μητρόπουλου έχει εκείνο το γνώριμο, διαυγές βάθος της καλής δημοσιογραφίας: διαβάζεται εύκολα, αλλά σε κάθε σελίδα νιώθεις πως κρύβεται μια δεύτερη ανάγνωση. Η Ελλάδα που παρουσιάζει δεν είναι απλώς τόπος. Είναι σκηνή, καθρέφτης, κάποτε παρηγοριά, κάποτε καταδίκη. Μια χώρα που άκουσε τον Νέρωνα να τραγουδά και, με τον τρόπο της, έκρινε. Το βιβλίο δεν φωνάζει, υπαινίσσεται. Κι εκεί βρίσκεται η δύναμή του.

Ο συγγραφέας δεν ξαναγράφει την Ιστορία. Την ξαναβλέπει.

Και μας καλεί να τη δούμε κι εμείς. Όχι με τα βαριά χρώματα της δαιμονοποίησης, αλλά με μια πιο λεπτή παλέτα, όπου το μαύρο δεν είναι ποτέ απόλυτο και το φως δεν πέφτει πάντα εκεί που το περιμένεις. Ο Νέρωνας είναι ένας χαρακτήρας που ζητά να διαβαστεί. Το πέρασμά του από την Ελλάδα είναι ιστορία που ζητά να ξαναειπωθεί. Το βιβλίο του Μητρόπουλου είναι το σημείο όπου αυτά τα δύο συναντιούνται.

Γιατί η Ιστορία, όσο κι αν τη στρίψεις, στο τέλος αφορά πάντα τους ανθρώπους. Κι εδώ, πίσω από τον αυτοκράτορα, πίσω από τον μύθο, βλέπεις έναν άνθρωπο να ψάχνει ρόλο σε μια χώρα που είχε γεννήσει τους μύθους πριν από αυτόν. Και γιατί ο Μητρόπουλος γράφει με εκείνη την ήρεμη βεβαιότητα του αφηγητή που ξέρει πως η αλήθεια δεν χρειάζεται φωνές — μόνο επιμονή.