Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοεμβρίου 1942, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κατορθώματα της Ευρωπαϊκής Αντίστασης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η επιχείρηση αυτή, γνωστή ως «Επιχείρηση Χάρλινγκ», υπήρξε το αποτέλεσμα μιας σπάνιας και ιστορικής συνεργασίας των δύο μεγάλων ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, υπό την καθοδήγηση μιας μικρής ομάδας Βρετανών κομάντος.
Το πλαίσιο της Επιχείρησης «Χάρλινγκ»
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1942, μια ομάδα δώδεκα Βρετανών σαμποτέρ, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Έντι Μάιερς και τον ελληνομαθή ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ, έπεσε με αλεξίπτωτα στη Γκιώνα. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και ο Έλληνας Θεμιστοκλής Μαρίνος, καθώς και ένας Κύπριος που χρησιμοποιούσε το κωδικό όνομα «Γιάννης». Η αποστολή τους ήταν να έρθουν σε επαφή με τις αντάρτικες δυνάμεις και να υλοποιήσουν το σχέδιο που είχε καταρτίσει το Συμμαχικό Στρατηγείο του Καΐρου: την καταστροφή μίας από τις γέφυρες Παπαδιάς, Ασωπού ή Γοργοποτάμου.
Οι γέφυρες αυτές αποτελούσαν κομβικά σημεία της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης–Αθηνών, της μοναδικής αξιόπιστης οδού μεταφοράς εφοδίων προς τις δυνάμεις του Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική. Η επιτυχής ανατίναξη επρόκειτο να συμβάλει στη διακοπή του ανεφοδιασμού, σε μια κρίσιμη στιγμή για τις συμμαχικές επιχειρήσεις λίγο πριν από την Μάχη του Ελ Αλαμέιν.
Μετά από κατόπτευση των τριών πιθανών στόχων, οι Μάιερς και Χάμσον κατέληξαν πως η γέφυρα του Γοργοποτάμου ήταν ο πιο κατάλληλος στόχος.
Η συνάντηση Ζέρβα – Βελουχιώτη
Στις 19 Νοεμβρίου 1942 ο Μάιερς συναντήθηκε στο Μαυρολιθάρι Φωκίδας με τον ηγέτη του ΕΔΕΣ, Ναπολέοντα Ζέρβα. Την επόμενη ημέρα προσήλθε και ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης. Η ιστορική αυτή συνάντηση κατέληξε σε πλήρη συμφωνία: στόχος του σαμποτάζ θα ήταν η γέφυρα του Γοργοποτάμου. Στις 22 Νοεμβρίου ολοκληρώθηκε ο σχεδιασμός και ορίστηκε η επιχείρηση για τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου.
Η επιχείρηση
Η γέφυρα φυλασσόταν από 100 Ιταλούς και 5 Γερμανούς στρατιώτες, με ισχυρό οπλισμό και πολυβολεία. Για την επιχείρηση συγκροτήθηκε μικτή δύναμη 150 μαχητών:
-
86 του ΕΛΑΣ
-
52 του ΕΔΕΣ
-
12 Βρετανοί κομάντος
Το σχέδιο προέβλεπε ότι οι αντάρτες θα εξουδετέρωναν τη φρουρά, ενώ οι κομάντος θα τοποθετούσαν τα εκρηκτικά στα βάθρα της γέφυρας.
Στις 11:07 μ.μ. της 25ης Νοεμβρίου ξεκίνησε η επίθεση στα δύο άκρα της γέφυρας. Η επιχείρηση εξελίχθηκε με εντυπωσιακή ακρίβεια:
-
1:30 π.μ.: ανατινάχθηκε το πρώτο τμήμα της γέφυρας
-
2:21 π.μ.: ανατινάχθηκε και το δεύτερο, καθιστώντας τη γέφυρα ολοκληρωτικά εκτός λειτουργίας
Ένα ιταλικό τρένο με στρατεύματα που κατευθυνόταν προς ενίσχυση εμποδίστηκε από τους αντάρτες και δεν κατάφερε να επέμβει.
Στις 4:30 π.μ., η ομάδα είχε αποχωρήσει πλήρως από την περιοχή με ελάχιστες απώλειες: μόλις τέσσερις τραυματισμούς. Από την πλευρά των κατακτητών υπήρχαν 20–30 νεκροί.
Τα αντίποινα και οι συνέπειες
Λίγες ημέρες μετά την επιχείρηση, οι κατοχικές δυνάμεις εκτέλεσαν εννέα Έλληνες πατριώτες στον τόπο της κατεστραμμένης γέφυρας ως αντίποινα.
Αν και η ανατίναξη θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες πράξεις δολιοφθοράς του πολέμου και προκάλεσε ενθουσιασμό σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη, η επίδρασή της στο βορειοαφρικανικό μέτωπο ήταν περιορισμένη. Η επιχείρηση είχε καθυστερήσει σχεδόν δύο μήνες και, μετά την ήττα του Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν, ο ανεφοδιασμός μέσω Ελλάδας είχε ήδη χάσει τη σημασία του.
Μεταπολεμικές μνήμες και τιμή
Το 1964, κατά τον εορτασμό της επετείου, μια ξεχασμένη βόμβα εξερράγη, σκοτώνοντας 13 και τραυματίζοντας 45 ανθρώπους. Το 1982, η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου αναγνώρισε επισήμως την επέτειο της ανατίναξης ως την Ημέρα Εθνικής Αντίστασης, τιμώντας έτσι τη συλλογική προσφορά των αντιστασιακών οργανώσεων.
Στη βιβλιογραφία και τον κινηματογράφο
Η επιχείρηση έχει καταγραφεί εκτενώς σε μαρτυρίες και ιστορικές μελέτες, με σημαντικά έργα των Θεμιστοκλή Μαρίνου, Κρις Γουντχάουζ και Έντι Μάιερς. Η ιστορία του Γοργοποτάμου έχει επίσης μεταφερθεί στον κινηματογράφο, τόσο σε ταινία μυθοπλασίας (1968) όσο και σε ντοκιμαντέρ (2006).
Δημοσίευση σχολίου