"Οκτωβριανή επανάσταση τέλος. Ο Λένιν πετάει για Νικαράγουα"

 

9 ερωτήσεις για τον «Λένιν»

Το 2024 ήταν μεταξύ άλλων και έτος Λένιν (100 χρόνια από τον θάνατό του). Πολιτικός επαναστάτης και ιδεολόγος το όνομά του θα συνδεθεί με τους Μπολσεβίκους, την Οκτωβριανή επανάσταση και ο Λενινισμός ιστορικά, θα επηρεάσει βαθιά τον κομμουνισμό γράφοντας την ιστορία με ένα ακόμα χρώμα.

Η Κατερίνα Γραμματικού το 2025 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΟΜΝΗΝΟΣ τη νέα συλλογή διηγημάτων της με τίτλο Ο Λένιν πετάει για Νικαράγουα. Εκτός από το ομότιτλο διήγημα, στο βιβλίο της, όλες οι αφηγήσεις συνδέθηκαν ακούσια με μια αόρατη κλωστή.

 

Θελήσαμε με 9 ερωτήσεις, όσες και τα διηγήματά της να μας μιλήσει για την ιδέα και την γραφή αυτού του βιβλίου.

 

“Αν κάτι πολεμάμε και ταυτόχρονα επιζητούμε είναι τις αξίες”

 

1.   Γιατί Λένιν; Ποια νοητή σύνδεση κάνατε με ένα τέτοιο όνομα;

 

Ακούγεται σαν «πολιτική ιεροσυλία» για κάποιους πιστούς κομμουνιστές να κυκλοφορώ το όνομά του σε ένα σιελ εξώφυλλο με καρδούλα από κραγιόν.  Προσπαθώντας να εκφράσω τις ματαιώσεις, τις προσωπικές και ιδεολογικές διαψεύσεις, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, τέθηκε -ασυνείδητα - στη θέση του ήρωα ένα σημαίνον πρόσωπο, ένας ηγέτης, αναμφισβήτητα μεγαλειώδης, ο Ίλιτς Ουλιάνοφ Λένιν. 

Η πλοκή της ιστορίας μου εμπλέκει την Ιστορία και τα ιδεώδη ενός κινήματος – κόμματος, που ισοπεδώνονται μέσα από τον έρωτα της πόρνης. Η πόρνη ως κοινωνικό στοιχείο. Με γεμίζουν πόνο και ενοχή ίσως όλες εκείνες οι γυναίκες που δεν γεννήθηκαν πόρνες όμως έγιναν. Πως επιτρέπουμε να υπάρχει αυτό το επάγγελμα ακόμη και σήμερα, αλήθεια!

 

Ο Λένιν μαχόταν υπέρ αδυνάτου υποστηρίζω. Υπεράσπιζε τις γυναίκες όχι πατερναλιστικά πιστεύω, αλλά την γυναίκα που τον αγάπησε θα την αρνηθεί στην αφηγηματική μου ιστορία. Ο Λένιν ήταν εξιδανικευμένη μορφή για μένα, όπως ο Μαρξ ή ο Ένγκελς. Τους αποκήρυξα και τους επανατοποθέτησα σε άλλο σημείο ώστε να μπορέσω να τους παρατηρώ καλύτερα. Σήμερα αν δώσεις σε έναν νέο να διαβάσει διαλεκτικό υλισμό ίσως γελάσει μαζί σου. Τότε βέβαια ίσχυε η κατήχηση και χειραγώγηση και τα σοσιαλιστικά νοήματα και κινήματα έπαιζαν δυνατά. 

Τα ιδανικά και οι αξίες ωστόσο δεν αλλάζουν. Αλλάζει όμως το κλίμα και η ισχύουσα κουλτούρα ως πρόσμιξη πολλών άλλων πολιτισμών. Πάντως του καταλογίζω του Λένιν όχι γιατί δεν πρόλαβε να κάνει ακόμη πιο πολλά αλλά γιατί δεν υπήρξαν άξιοι συνεχιστές του και γι’ αυτό τον βγάζω από τη φορμόλη και παγώνω τον χρόνο, τον πάω μπρος- πίσω στην Ιστορία και την χρονολογική σειρά αφήγησης. 

Επέλεξα να δώσω τον τίτλο από το διήγημα με τον Λένιν, αν και ήμουν αμφιταλαντευόμενη μεταξύ του «εραστή της Μέριλυν» , υπερίσχυσε το γεγονός ότι η Μέριλιν εξακολουθεί να «ζει»- κατά γενική θέληση. Μια persona αδαμάντινη, να μην λέει να πεθάνει, ένα είδωλο μιας γενιάς που εξακολουθώ να το θαυμάζω όπως τον Τζέημς Ντίν, τον Μ. Κλίφτ, Μ. Μπράντο, αλλά και τη Ρίτα Χέιγουορθ και τόσα άλλα κι όμως δεν πέθαναν. Η Μέρυλιν σαν να μην ξεθύμανε, είναι το ακριβό άρωμα που φορούσε μάλλον…. Ο Λένιν έχει πεθάνει προ πολλού.

 

2- Γιατί στη μικρή φόρμα ένα τεράστιο όνομα;

 

Είναι το αγαπημένο μου είδος, εκπληρώνει βαθύτερα την ανάγκη μου να μιλήσω για τα χιλιάδες πράγματα που στοιβάζω μέσα μου. Όταν μάλιστα διαβάζω κάποια που έχουν ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική σε καλά δομημένα διηγήματα θέλω να καταφέρω να γράψω κι εγώ ένα απ αυτά.

 

3. Ο αναγνώστης θέλει να διαβάζει περισσότερο, όπως διατείνεται, αλλά δεν έχει χρόνο. Ο Λένιν, τι θα έλεγε πάνω σ’ αυτό;

 

Αν ο Λένιν ερχόταν στο σήμερα, θα αποκαρδιωνόταν θεωρώ και θα απαιτούσε να απαγορευτούν ένα σωρό αηδίες με τις οποίες χάνει τον χρόνο του ο άνθρωπος σήμερα. Θα τον ήθελε σίγουρα έναν ταγμένο αναγνώστη και όχι έναν υποδουλωμένο στα αποκυήματα της μηχανής, έναν σκυθρωπό χειριστή λογισμικού και σίγουρα θα εναντιωνόταν βλέποντας το Κεφάλαιο να εξακολουθεί να μην ανήκει στο προλεταριάτο. Όσον αφορά την Οικονομία, να την βλέπει να ολισθαίνει στη συνεχή ανισότητα; Δεν ξέρω πραγματικά πόσες επαναστάσεις θα χρειαζόταν να κάνει! Εξακολουθώ πάντως να πιστεύω, πως ένας τέτοιου διαμετρήματος ηγέτης χρειαζόταν σήμερα, να μπορούσε να παροτρύνει τον κόσμο να αφιερώσει χρόνο να αναγνωρίσει τη θέση του στην κοινωνία και την αστάθμητη οικονομία, την αδυναμία κάποιων από εμάς να ξεφύγουμε από την κοινωνική (οικονομική) τάξη στην οποία γεννηθήκαμε, να δει την Μαρξιστική σκέψη για το συμφέρον του και όχι να αποκτάμε διπλώματα μέσω υπολογιστή με την προοπτική να γίνουμε επαρκείς (περιζήτητοι) για την παραγωγική διαδικασία μήπως και χρηστούμε επιτυχημένοι ή πλούσιοι. Να διεκδικούμε χωρίς τέλος και χωρίς δισταγμό αλλά πρώτα για εμάς.

Είναι μια αλήθεια ότι «λιγοστεύει» ο προσωπικός χρόνος, ίσως γιατί θέλει περισσότερη προσπάθεια, γιατί θέλει να μιλήσεις καλύτερα με τον εαυτό σου απέναντι στον άλλον. Δεν γίνεσαι αποσυνάγωγος μιλώντας με τον εαυτό σου ή με ένα βιβλίο. Πάντως έχουν πει πως το διάβασμα διαστέλλει τον χρόνο.

 

4. Τι διάβαζε αλήθεια ο Λένιν;

 

Ο Λένιν διάβαζε όπως έχει καταγραφεί ιστορικά. Είχε φίλους συγγραφείς, έζησε άλλωστε στη γενιά του Σοσιαλιστικού ρεαλισμού, και σε ένα παράλληλο σύμπαν με συγγραφείς μεγαθήρια, όπως ο Τζόυς, η Γερτρούδη Στάιν, ο Φράντς Κάφκα, ο Ρίλκε, ο Προύστ.  Ήταν φίλος του Γκόρκυ (το αναφέρω στο βιβλίο αυτό). Δεν μπορεί να μην είχε διαβάσει Τσέχοφ ή Τολστόι , Χάμσον, Πάστερνακ, Μαγιακόφσκι, Μπουλγκάκοφ και στα πολιτικά του αναγνώσματα συμπεριλαμβάνονταν Μάρξ και Ένγκελς, Χέγκελ και Σπινόζα, όπως και Φόιερμπαχ. Ήταν Μαρξιστής επαναστάτης και ιδρυτής του Μπολσεβικικού κόμματος, χαρισματικός ηγέτης και μια πολιτική μορφή ταυτισμένη με την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 στη Ρωσία.

5. Σε ποιο είδος αναγνώστη απευθύνετε το βιβλίο;

Σε όλους και σε μερικούς. Σίγουρα είναι η γενιά μου αυτή που θα καταλάβει καλύτερα, θα μπει στο πνεύμα όπως λέμε. Θα ήταν ευχής έργον να το διάβαζε όμως και η νέα γενιά, με σκοπό όχι αναγκαστικά να γυρίζει πίσω αλλά μήπως και αναγνωρίσει την μαγεία των εποχών που περνούν αλλά δεν χάνονται.

 

6. Πως βλέπεις το ηλεκτρονικό βιβλίο;

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είπατε ή βιβλίο; Ναι, μοιάζει πιο πολύ με προϊόν ανταλλακτικής αξίας, μου ταιριάζει περισσότερο όμως με κουτί μαρμελάδας, σακουλάκι αρακά, ένα πακέτο τσιγάρα, μοιάζει με  εμπόρευμα που θα διαχειριστεί κάποια εταιρία Logistics. Για manual και menu καλό είναι. Όχι, πέραν από την πλάκα, είναι καλό για το τρένο, το λεωφορείο, την παραλία με το αντηλιακό. Το χαρτί είναι οπτική επαφή με τους νευρώνες του εγκεφάλου, μπορεί να τον διεγείρει και να εξάψει την φαντασία του αναγνώστη, είναι ένα φυσικό προϊόν που αγγίζεις τις σελίδες του, δουλεύουν πολλά αισθητήρια όταν διαβάζεις, γι’ αυτό το διάβασμα αναγνωρίζεται ως δημιουργική απασχόληση. Με το βιβλίο κάνεις συντροφιά, παλεύεις να κατακτήσεις νοήματα, να παραβγείς στην υπόθεση, να κατανοήσεις δύσκολες έννοιες, να έρθεις σε αντιπαράθεση ή να χρειαστεί να θυμάσαι σε ένα ιστορικό βιβλίο, κι όλα αυτά μέσα από μια προδιατυπωμένη κατάσταση, την οποία καλείσαι εσύ ο ίδιος να διαχειριστείς, να κρίνεις και να απορρίψεις ενδεχομένως. Στο ebook όπως και να το κάνεις, αργά ή γρήγορα θα παρασυρθείς με τα social media, θα ξεφύγεις, θα απιστήσεις...

 

7. Γιατί γράφεις; Πόσο αληθινοί είναι οι ήρωές σου;

 

 Είναι η εξέγερσή μου στον πολιορκητικό κριό της οικονομίας που μας σφίγγει σαν μέγγενη, ενάντια στην αδύναμη κοινωνία που τα μέλη της βλέπουν τις γρήγορες αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους, χωρίς να τάσσονται σύσσωμοι στην κατάργηση νόμων ή θεσμών και δικαστικών αποφάσεων που δεν συμμερίζονται τον ανθρωπογενή παράγοντα . Γράφω από όταν άφησα το παιχνίδι, από μικρή, γιατί δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Μακάρι να ζωγράφιζα, να έκανα κεραμική ή ό,τι άλλο. Αν μπορούσα πάντως να μην γράφω, θα το επέλεγα. Ειδικά στην Ελλάδα της ανδροκρατίας όταν δεν ανήκεις στα στενά λόμπι της γραφής της Αθήνας… ίσως να περάσουν γενιές μέχρι να αποδεχτουν ότι «και οι μεγάλοι του πνεύματος δημιουργοί αλλά και οι ελάσσονες πάλι εις μικρόν γενναίοι» όπως έχει πει ο ποιητής. Παρόλαυτά είναι συνειδητή επιλογή το να γράφεις, όπως πρέπει να είναι και το τι διαβάζεις, τι σπουδάζεις, τι δουλειά κάνεις κ.ο.κ. Γράφω γιατί αμφισβητώ εμένα την ίδια πρώτα απ’ όλα. Γράφω για να φέρνω κοντά μου τις σταθερές, για να αντέχω τα άγχη και τα πάθη ή τα μίση μου, το μεγάλο θυμό μου, να μην με κυριεύουν ψευδαισθήσεις. Γράφω και για εκείνα τα χαμένα ιδανικά και τις αξίες που ακόμα επιζητώ. Οι ήρωές μου είναι αν όχι εσωστρεφείς, και απελπισμένοι, άνθρωποι που θέλουν να γίνουν ευτυχείς και γίνονται αμαρτωλοί ή εγκληματίες, αυτόχειρες …. Ο χρόνος για τον οποίο γράφω είναι το παρόν και το παρελθόν. Ίσως να γράφουμε όχι για το μέλλον αλλά για να ανακαλύψουμε ό,τι αφήσαμε άλυτο, σαν το πιο σπουδαίο μέλλον να είναι το παρελθόν. Και σε αυτό το βιβλίο οι ήρωες ανήκουν σε διαφορετικές εποχές, δέχονται συνεχείς ματαιώσεις, εξακολουθούν όμως να ελπίζουν, θέλουν να πουν πολλά στον αναγνώστη, αλλά κάπου κουράζονται κι αυτοί.

Οι ήρωές της Κατερίνας προσπαθούν να ξορκίσουν ό,τι τους καταδυναστεύει, έχει γράψει η συγγραφέας Μάγδα-Παπαδημητρίου- Σαμοθράκη.

Ο συγγραφέας δεν θέλει κάποια περίπλοκη συνταγή, είναι, εξ ορισμού νομίζω, όπως έχει πει ο Όσκαρ Ουάλιντ, κάποιος «που έχει εκπαιδεύσει το μυαλό του να είναι άτακτο». Αλλά κάτι τέτοιο και στη σύγχρονη εποχή, θα πρέπει να είσαι έτοιμος να δεχτείς ότι κοστίζει.

 

8. Τι θα ήθελες να γράψεις στο μέλλον;

 

Ολοένα κάτι μουτζουρώνω ξύνοντας τα μολύβια μου. Έχω ετοιμάσει ένα μυθιστόρημα, ήταν κάπως περιοριστικό και χρονοβόρο, για μένα, που καταπιάνομαι με διάφορα είδη γραπτού λόγου αλλά το χρώσταγα κατά κάποιον τρόπο στον δάσκαλό μου Στρατή Χαβιαρά. Θεωρούσε το μυθιστόρημα ως το «μεγάλο στοίχημα». Έχω γράψει μεγάλη φόρμα στο παρελθόν. Οι Μικρές Πλάνες (εκδ. Κομνηνός) είναι περισσότερο μια εκτενής νουβέλα για μένα παρά μυθιστόρημα. Αν με ρωτούσες όμως τι θα ήθελα να γράψω, θα σου έλεγα κάτι κωμικοτραγικό, όπως για έναν περιθωριακό τύπο, για το «μη-κανονικό», για κάποιον που δεν στρώνει καθαρά σεντόνια στο κρεβάτι του…… να μπορούσα να αποκοπώ εντελώς από τον ατομοκεντρισμό μου και την μικροαστική τεχνική εξιστόρησης, να βάλω λιγότερα αμορτισέρ στην αφήγηση, να μιλήσω χυδαία για τα πιο σοβαρά πράγματα. Ναι, νομίζω ότι κάνουμε συνεχώς το χατίρι (πολλοί από εμάς) με να γράφουμε για τον επιθυμητό αναγνώστη και την εκδοτική συνταγή επιτυχίας, για τους ανθρώπους που θα τους αρέσει ώστε να το διακινήσουν σαν να είναι μια καλή χρονιά στο κρασί!

9. Τα βιβλία που σε άλλαξαν;

Πως δενότανε το ατσάλι, του Μ. Οστρόφσκι, το οποίο διάβασα κρυφά από τον πατέρα μου, τον  επαναστατημένο άνθρωπο, του Αλμπέρ Καμύ και ο Ζορμπάς του Καζαντζάκη... Η λίστα βέβαια δεν σταματά εδώ.